برخی از نقشه های صنعتی در قالب مدار فرمان، در صنعت بسیار پرکاربرد می باشند، از جمله این مدارات می توان به؛ راه اندازها، کنترل کننده ها، حفاظت های اساسی و … اشاره نمود.

پیشنهاد ویژه

به شما پیشنهاد می کنیم حتما از آموزش نقشه خوانی تابلوهای برق صنعتی LV و MV زیمنس (جامع ترین آموزش نقشه خوانی) دیدن نمایید.

آموزش نقشه خوانی تابلوهای برق صنعتی LV و MV زیمنس

حروف شناسایی در مدار فرمان

هر دستگاهی که در مدار فرمان مورد استفاده قرار می گیرد با یک حرف لاتین شناسایی و به وسیله همین حرف در تمامی نقشه ها و لیست وسایل نشان داده می شود. اگر تعداد دستگاه ها در یک نقشه مشابه از یکی بیشتر باشد، در این صورت به دنبال حرف مشخص کننده دستگاه عدد نیز آورده می شود؛ مانند: K1T, K2T, K1M, K2M,Q1,Q2,Q3.

شمای مسیر جریان در مدار فرمان

یکی از مهم ترین نقشه هایی که در مدارهای فرمان به کار می رود، شمای مسیر جریان است. این نقشه علاوه بر استفاده در مونتاژکاری، در عیب یابی مدار نیز بسیار مفید است. نقشه مسیر جریان معمولا به دو قسمت مدار قدرت و مدار فرمان تقسیم می شود.

روش سری

در این روش ابتدا خطوط مدار قدرت شمارش می گردد و سپس دنباله اعداد به خطوط مسیر جریان مدار فرمان داده می شود (مثلا از 1 تا 8 شماره خطوط مدار قدرت بوده و از 8 تا 23 شماره مسیر جریان های مدار فرمان).

عیب این روش بسته شدن شماره های مدار قدرت است که نمی توان وسیله ای را به نقشه اضافه کرد؛ یعنی بلافاصله بعد از شماره 8 در مدار قدرت شماره 9 در مدار فرمان مورد استفاده قرار می گیرد. این روش در مدارهایی به کار می رود که امکان توسعه برای آن وجود نداشته باشد.

روش ذخیره ای

در این روش ابتدا مسیر جریان های مدار فرمان را از عدد 1 شماره گذاری کرده تا انتهای مدار، مثلا تا 21 ادامه می دهیم. سپس با ذخیره اعدادی مثلا از 21 تا 41 (20= 21-41) شماره خطوط مدار قدرت را از شماره 42 شروع میکنیم.

پس جهت توسعه مدار 20 خط فرمان ذخیره شده است. این روش در مواقعی استفاده می شود که احتمال توسعه مدار وجود داشته باشد (تفاوت دو روش گفته شده، در تعداد ارقام مسیر جریان قدرت و فرمان است).

نشان دادن نقاط انشعاب در نقشه فرمان

عدد انشعاب نیز به دو روش به کار می رود: روش سری؛ روش تابع خط

روش سری

در این روش از مسیر جریان شماره 1 در مدار فرمان شروع می کنیم و تا آخر مسیر جریان ها، این اعداد را ادامه می دهیم.

عیب این روش آن است که اگر سیمی در تابلو برق قطع شود، مشخص نمی شود که مربوط به کدام مسیر جریان است.

 روش تابع خط

در این روش عدد انشعاب را با توجه به شماره مسیر جریان خطوط انتخاب می کنند. برای مثال، عدد 12 یعنی خط اول انشعاب دوم با عدد 35 یعنی خط سوم انشعاب پنجم.

هرگاه عددهای خط زیاد شوند و به سه رقم یا چهار رقم برسند، برای مشخص کردن شماره خط و شماره انشعاب از فاصله با نقطه استفاده می شود؛ مثلا 1201 خط 12 انشعاب اول با 24012 یعنی خط 24 انشعاب 12.

 عدد وسیله استفاده شده در مدار فرمان

هر وسیله ای که در مدار کنترل به کار برده شود، به وسیله حروف و اعداد معرفی می شود. بنابراین روش عددگذاری آنها باید مورد توجه قرار گیرد. به طور کلی می توان وسایل را به دو دسته تقسیم کرد: وسایل دستی و مکانیکی؛ وسایل اتوماتیکی.

 وسایل دستی و مکانیکی

کلیه وسایلی که با دست فرمان می گیرند (مانند استاپ استارت ها) و یا به طور مکانیکی فرمانی می گیرند (مانند میکروسویچ ها یا لیمیت سویچ ها) با اعداد تک رقمی مشخص می شوند. برای کنتاکت های بسته این وسایل از اعداد 1 و 2 و برای کنتاکت های باز آنها از اعداد 3 و 4 استفاده می شود.

هرگاه از یک نوع وسیله به تعداد زیاد استفاده شود، به حروف مشخص کننده وسیله اندیس عددی می دهیم.

وسایل اتوماتیکی

وسایل اتوماتیکی نظیر کنتاکتور ها، تایمر ها و بی متال ها هستند و آن قسمت از کنتاکتورها که در مدار قدرت به کار می روند، با اعداد تک رقمی مشخص می شوند. بدین صورت که ورودی تیغه ها با اعداد 1، 3 و 5 و خروجی آنها با اعداد 2، 4 و 6 نمایش داده می شوند.

کنتاکت های فرمان کنتاکتور به دو روش مشخص می شوند. کنتاکت های فرمان کنتاکتور به در روش مشخص می شوند. در هر دو روش کنتاکت های فرمان با اعداد دو رقمی مشخص می شوند. در روش اول عدد سمت چپ معرف چندمین کنتاکت کنتاکتور است و رقم سمت راست اگر 2 و 1 باشد، به معنی بسته بودن و اگر 4 و 3 باشد به معنی باز بودن است.

اعداد کنتاکت در این روش به دنبال هم و به صورت سری نوشته می‌شوند. در روش دوم کنتاکت های باز و بسته، دسته بندی می شوند و جداگانه شماره میگیرند و همچنین مدار قدرت بی متال، مثل کنتاکتورها با اعداد تک رقمی مشخص می‌شوند. 1، 3 و 5 ورودی و 2، 4 و 6 خروجی نسبت قدرت بی متال را نشان می دهد.

شماره ترمینال

در نقشه مسیر جریان روبه روی نقاط انشعاب عددی در داخل پرانتز نوشته می شود که مشخص می کند نقطه انشعاب مورد نظر به کدام ترمینال خارجی وصل شده است. در داخل پرانتز شماره ترمینال ها مشخص می گردد.

عدد بوبین

روبه‌روی کنتاکت کلیه وسایل مدار فرمان عددی داخل پرانتز نوشته می شود که مشخص می کند بوبین این کنتاکت در کدام خط از خطوط مسیر جریان قرار دارد. در زیر خطوط مدار فرمان، مسیر جریان در مدار فرمان جدول ها یا علامت هایی ترسیم می شود که مشخص کننده وضعیت، موقعیت و تعداد تیغه های کنتاکتور با تایمر در خطوط مختلف مسیر جریان است. با استفاده از آنها می توان ضمن کسب اطلاع از تمامی کنتاکت های یک کنتاکتور با تایمر از چگونگی قرار گرفتن تیغه ها در مسیر جریان های مختلف مطلع شد.

نقشه مدار قدرت

آن قسمت از مدار حقیقی که انرژی الکتریکی را از شبکه دریافت و به مصرف کننده منتقل می کند و جریان جذب شده موتور را از خود عبور می دهد، مدار قدرت می نامند. در نقشه های صنعتی مدار قدرت با لوازم و وسایل الکتریکی جهت اندازه گیری و کنترل مدار، همراه هستند.

نقشه سیم ها در مدار قدرت

از نقشه سیم ها یا نقشه خارجی برای مشخص کردن دستگاه های الکتریکی مانند موتور، میکروسویچ، شستی و … که خارج از تابلو فرمان قرار می گیرد و نیز برای اتصال آنها به تابلو فرمان استفاده می شود. این نقشه مهم ترین نقشه ضمیمه برای مونتاژ تأسیسات الکتریکی است و در آن، وسایلی که باید به ترمینال های تابلو فرمان اتصال بابند و در خارج از تابلو فرمان هستند نیز ترسیم می شود. معمولا در این نقشه تک تک سیم های اتصال را ترسیم نمی کنند، بلکه آنها را به صورت یک دسته (یک خط) ترسیم کرده در روی آن، تعداد سیم ها را در داخل یک پرانتز می نویسند و همچنین در ابتدا و انتهای آن نیز تک تک سیم ها را با شماره ترمینال مشخص می کنند.

هنگام مونتاژ نیز سیم های اتصال در دسته های جدا از هم و یا به وسیله کابل کشیده می شود. دستگاه های الکتریکی خارج از تابلو فرمان، به ترمینال های تابلو فرمان اتصال پیدا می کنند.

از این رو در نقشه خارجی باید سیم های ورودی و خروجی هر ترمینال مشخص باشد. برای این کار علاوه بر شماره گذاری ترمینال ها که به ترتیب از چپ به راست در پایین ترمینال ها نوشته می شود، در قسمت بالای آنها نیز شماره سیم ها از روی نقشه مسیر جریان ورودی ترمینال مربوط نوشته می شود.

نقشه مونتاژ در مدار قدرت

برای اجرا و سیم کشی مدار قدرت و مدار فرمان، اغلب از نقشه مسیر جریان که شرح آن قبلا داده شده استفاده میشود. در تأسیسات و مدارهای الکتریکی گسترده، علاوه بر نقشه مسیر جریان، از نقشه مونتاژ نیز استفاده می شود.

این نقشه تنها برای مونتاژ وسایل الکتریکی در تابلو فرمان و سیم بندی آنها مورد استفاده قرار می گیرد. برای ترسیم نقشه مونتاژ شکل ظاهری هر یک از دستگاه ها را با در نظر گرفتن موقعیت مکانی آنها در داخل تابلو، رسم میکنند و سپس برای اتصالات داخلی بین هر یک از آنها نیز این کار را انجام میدهند.

جهت نمایش هر یک از دستگاه ها، از علایم اختصاری آنها نیز می توان استفاده کرد، اما باید به طریقی آنها را ترسیم کرد که بتوان هر یک از ترمینال های دستگاه را همان طور که در روی تابلو نصب شده اند، نشان داد.

نقشه ترمینال در مدار قدرت

به جای نقشه خارجی و نقشه مونتاژ، می توان به خوبی از نقشه ترمینال ها استفاده کرد. در این نقشه، تنها ترمینال های تابلو فرمان به همراه سیم های ورودی و خروجی ترسیم می گردد و مطابق توضیحی که قبلا در مورد نقشه خارجی و نقشه مونتاژ داده شد، شماره گذاری شده شماره سیم های نقشه مسیر جریان در روی ترمینال ها نوشته می شود.

در روی هر یک از سیم های ورودی و خروجی به ترمینال ها، محل اتصال سر دیگر آنها نوشته میشود. همچنین سطح مقطع هر یک از سیم ها یا کابل ها نیز مشخص می گردد.

راستی! برای دريافت مطالب جديد در پیج اینستاگرم PowreEn عضو شويد.