روش های راه اندازی موتور الکتریکی
- آپدیت شده در :
- بدون دیدگاه
راه‌اندازی اصولی و درست یک موتور الکتریکی نه تنها در بحث حفاظت بلکه در مصرف برق نیز به شدت تاثیرگذار است و چه‌بسا با دانستن روش‌های اصولی بتوانید با هزینه بسیار کمتری پروژه را به اتمام برسانید.
آنچه که در این نوشتار خواهید خواند:
- روش‌های راه‌اندازی الکتروموتور سه‌فاز القایی آسنکرون روتور قفسی
- چطور موتور القایی سه‌فاز را با برق تک‌فاز راه‌اندازی کنیم؟
- تغییر جهت گردش در الکتروموتور سه‌فاز
- تغییر سرعت موتورهای سه‌فاز آسنکرون
- ترمز موتورهای سه‌فاز با کلیدهای ساده
- اثر ولتاژ بر روی گشتاور موتور
یکی از مزایای موتورهای القایی سه‌فاز، راه‌اندازی ساده آنهاست. برای راه‌اندازی یک موتور القایی سه‌فاز کافی است تا سیم‌پیچی‌های استاتور را به شبکه متصل کنیم. در این حالت موتور شروع به حرکت کرده و به‌سرعت نهایی خود می‌رسد. یکی از مشکلاتی که موقع راه‌اندازی این موتورها خود را نشان می‌دهد، جریان بالایی است که در لحظه راه‌اندازی از شبکه گرفته می‌شود.
این جریان در حدود ۵ تا ۸ برابر جریان نامی موتور است که در شبکه‌هایی که ضعف طراحی دارند ممکن است در لحظه راه‌اندازی، باعث افت ولتاژ لحظه‌ای در خط تغذیه موتور می‌شود. این امر می‌تواند بر عملکرد مصرف‌کننده‌های دیگری که به خط تغذیه متصل است، اثر نامطلوب بگذارد. از طرف دیگر دوام این جریان، می‌تواند باعث سوختن سیم‌پیچ‌های خود موتور نیز شود؛ بنابراین به‌منظور کاهش جریان راه‌اندازی به دنبال روش‌هایی هستیم که زمان استارت جریان کمتری از مدار بکشند.
روش‌های راه‌اندازی الکتروموتور سه‌فاز القایی آسنکرون روتور قفسی
- راه‌اندازی مستقیم.
- راه‌اندازی به روش ستاره مثلث.
- راه‌اندازی به‌وسیله اتو ترانسفورماتور متغیر یا روش کمپانساتور.
- روش راه‌اندازی با اضافه‌کردن مقاومت در مدار روتور موتورهای روتور سیم‌پیچی شده.
- راه‌اندازی به روش اضافه‌کردن مقاومت در مدار استاتور.
- راه‌اندازی با استفاده از سافت استارتر.
در نمودارهای زیر جریان و گشتاور موتور در روش‌های مختلف راه‌اندازی مستقیم، روش ستاره – مثلث و با استفاده از سافت استارتر با یکدیگر مقایسه شده‌اند.
۱. راه‌اندازی موتور سه‌فاز به روش مستقیم
مصرف‌کننده‌های سه‌فاز و الکتروموتورهای باقدرت کم را می‌توان به طور مستقیم به شبکه وصل کرد. در راه‌اندازی به طور مستقیم (اتصال مستقیم) انواع کلیدهای ساده از قبیل اهرمی (تیغه ایپف چاقویی) زبانه‌ای، غلتکی استفاده می‌شود.
در این روش، الکتروموتور را به‌صورت مستقیم به شبکه وصل می‌کنند؛ یعنی با استفاده از یک کلید، سه‌فاز مستقیماً به سیم‌پیچ‌های الکتروموتور متصل می‌شود. در این حالت، اگر اتصال روی تخته کلم موتور ستاره باشد، به هر کدام از سیم‌پیچ‌ها، ولتاژ فاز و اگر اتصال روی تخته کلم مثلث باشد، به هر کدام از سیم‌پیچ‌ها، ولتاژ خطی وصل می‌شود. معمولاً الکتروموتورهای کم قدرت (حداکثر تا ۳ کیلووات) را می‌توان به روش مستقیم راه‌انداز کرد.
معمولاً این گونه کلیدها ۶ کنتاکت (محل اتصال) دارند که ۳ کنتاکت ورودی با حرف‌های R، S، T (حروف سه‌فاز در شبکه) و ۳ کنتاکت خروجی با حروف U، V و W (محل اتصال به مصرف‌کننده) مشخص و دو حالت یعنی حالت قطع و وصل دارند که با علامت‌های (O) برای قطع و (I) برای وصل در نقشه‌های الکتریکی کلیدها را در حالت قطع نشان می‌دهند مگر آنکه حالت وصل کلید مورد بررسی قرار گرفته باشد.
۲. راه‌اندازی موتور سه‌فاز به روش ستاره – مثلث
راه‌اندازی موتور سه‌فاز به‌صورت ستاره – مثلث برای الکتروموتورهای سه‌فاز ۳kW به بالا استفاده می‌شود. در این روش، ابتدا سیم‌پیچ‌های موتور را به‌صورت اتصال ستاره به شبکه وصل می‌کنیم و ولتاژ فاز با ولتاژ خط برابر می‌شود. پس موتور با ولتاژ بالا راه‌اندازی می‌شود. پس از اینکه موتور به‌دور نامی رسید، با استفاده از کلید ستاره – مثلث یا مدار ستاره مثلثی که با کنتاکتور و تایمر طراحی می‌شود، اتصال سیم‌پیچ‌ها را عوض کرده و موتور به‌صورت مثلث کار دائم را شروع می‌کند. در این حالت، به هر کدام از سیم‌پیچ‌ها، ولتاژ خطی وصل می‌شود. پس می‌توان گفت، روش ستاره – مثلث، یک روش راه‌اندازی به طریقه کاهش ولتاژ است.
توجه داشته باشید که اگر موتور به‌صورت ستاره – مثلث راه‌اندازی شود، در حالت ستاره، جریان هر کدام از فازها، یک‌سوم جریان موتور در حالت مثلث است. پس، جریان راه‌اندازی نیز به همان نسبت کم شده، در نتیجه به موتور فشار وارد نمی‌آید. جریان اتصال مثلث، ۳ برابر حالت ستاره است؛ بنابراین، موتور در حالت ستاره با توانی ۳ برابر کمتر از حالت مثلث کار می‌کند. باید توجه کنید که موتوری که به‌صورت ستاره – مثلث راه‌اندازی می‌شود، هیچ‌گاه در حالت ستاره زیر بار قرار نگیرد.
پیشنهاد ویژه
به شما پیشنهاد می کنیم حتما از آموزش ۰ تا ۱۰۰ PLC (جامع‌ترین آموزش PLC) دیدن نمایید.
راه‌اندازی موتورهای سه‌فاز آسنکرون با کلید ستاره مثلث
یکی از ساده‌ترین روش‌های راه‌اندازی موتورهای آسنکرون رتور قفسی، راه‌اندازی با استفاده از کلید ستاره مثلث است. این کلید ابتدا سیم‌پیچ‌های موتور را به‌صورت ستاره اتصال داده و آن‌ها را به شبکه سه‌فاز وصل می‌کند و پس از اینکه دور موتور به حالت نرمال رسید با تغییر حالت کلید از ستاره به مثلث سیم‌پیچ‌های موتور را به‌صورت مثلث تغییر اتصال می‌دهد.
۳. راه‌اندازی موتور سه‌فاز با اتو ترانس (کمپانساتور)
در این روش، با استفاده از یک اتو ترانسفورماتور کاهنده که مابین شبکه و موتور قرار می‌گیرد، ولتاژ وارد سیم‌پیچ‌های اتو ترانسفورماتور شده، آن را کم‌کم اضافه کرده تا موتور با ولتاژ پایین شروع به کارکرده، جریان راه‌اندازی کاهش یابد. سپس، ولتاژ را تا جایی اضافه می‌کنیم که برابر ولتاژ نامی موتور شده و تمام ولتاژ شبکه مستقیماً به سیم‌پیچ‌های موتور برسد. در این نوع راه‌اندازی، جریان راه‌اندازی به‌خوبی کنترل می‌شود و بهترین روش راه‌اندازی است. اما به دلیل هزینه بالا فقط در موتورهای باقدرت زیاد مورداستفاده قرار می‌گیرد.
به‌عبارت‌دیگر برای کاهش جریان ابتدا ولتاژ را پایین آورده و پس از راه‌اندازی موتور ولتاژ را افزایش داده تا به ولتاژ نامی برسد. نکته‌ای که باید در این قسمت به آن توجه شود آن است که ولتاژ پایین اجازه راه‌اندازی موتور با بارش را ندهد؛ بنابراین موتور راه‌اندازی نمی‌شود. این روش نیز کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرد.
۴. راه‌اندازی الکتروموتور سه‌فاز به روش اضافه‌کردن مقاومت‌ها در مدار روتور
این روش یکی از راه‌های کاهش جریان راه‌اندازی افزایش مقاومت در مسیر روتور است که این روش تنها برای موتور با روتور سیم‌پیچی شده امکان‌پذیر است. در این روش، مقاومت‌های سیمی به‌صورت سری در مدارسیم پیچی روتور قرار گرفته، در لحظه راه‌اندازی، ولتاژ شبکه پس از عبور از مقاومت‌ها وارد سیم‌پیچ استاتور شده، در نتیجه، موجب کاهش ولتاژ ورودی الکتروموتور می‌شود و جریان راه‌اندازی نیز کاهش می‌یابد. پس از اینکه موتور به‌دور نامی رسید، به‌صورت مرحله‌ای به‌وسیله کلید، مقاومت‌ها را از مدار خارج می‌کنیم تا ولتاژ مستقیماً به سیم‌پیچ‌های موتور متصل شود (مقاومت‌ها تنها در لحظۀ راه‌اندازی به‌صورت پله‌ای از مدار خارج می‌شوند). معمولاً از این روش کمتر استفاده می‌شود.
در این جا، بهتر است به توضیحاتی دررابطه‌با موضوع تغییر مقاومت رتور بپردازیم:
روش‌های تغییر مقاومت روتور
ساختمان روتورهای قفس سنجابی به‌گونه‌ای است که مقاومت آن‌ها ثابت است، مگر اینکه تغییر دما باعث تغییر در مقاومت آن‌ها شود. در اکثر حالات استفاده از روتوری مطلوب و موردنظر است که در هنگام راه‌اندازی به‌منظور افزایش گشتاور و کاهش جریان راه‌اندازی مقاومت آن زیاد و بعد از آن در ناحیه کار، برای کاهش لغزش و تلفات مقاومت آن کوچک باشد، این خواسته به طریق زیر انجام‌پذیر است:
روش اول: تغییر مقاومت رتور در موتورهای با روتور سیم‌پیچی
در این نوع روتورها به‌جای استفاده از میله‌های مسی و حلقه‌های جوش داده شده به آن‌ها از سیم‌پیچ دو یا سه‌فازی که درون شیارهای روتور قرار می‌گیرد استفاده می‌شود. برای اجتناب از پیچیدگی مطلب فرض می‌کنیم که این سیم‌پیچی‌ها دقیقاً مانند سیم‌پیچی‌های استاتور قرار داده می‌شود و اتصال سیم‌پیچی‌ها به‌صورت ستاره است که انتهای آن‌ها به سه حلقه لغزنده موجود روی محور متصل می‌شود.
جاروبک‌هایی که روی این حلقه‌ها قرار دارند به سه مقاومت خارجی متصل می‌شوند. با تغییردادن مقاومت‌ها می‌توانیم گشتاور راه‌اندازی بزرگی، همان‌طور که در شکل نشان‌داده‌شده است به دست آوریم. با سرعت گرفتن موتور مقاومت را کوچک‌تر می‌کنیم تا سرانجام سیم‌پیچی‌ها اتصال کوتاه شده و موتور در سرعت نامی به کار خود ادامه دهد، مانند نقطه a بر روی منحنی زیر
از این موتورها در جرثقیل و بالابرها استفاده می‌شود. این موتورها به دلیل سیم‌پیچی‌های روتور، جاروبک‌ها و حلقه‌های لغزنده و احتیاج به مقاومت خارجی، گران‌قیمت دارند.
اگر مقاومت‌های خارجی به‌اندازه کافی برای کار دائمی قدرت داشته باشند، به‌وسیله موتورهای با روتور سیم‌پیچی شده می‌توان سرعت متغیر به دست آورد. سرعت واقعی در هر باری به‌وسیله طبیعت بار تعیین می‌شود. آیا در سرعت کمتر بار گشتاور کمتری نیاز دارد؟ اگر منحنی گشتاور – سرعت یک‌بار مانند منحنی b در شکل قبل باشد، چنین چیزی صادق است و معمولاً در صنعت هم این گونه است. اکنون اگر چهار دسته مقاومت در مدار باشد موتور با لغزش ۳۰٪ و اگر سه دسته مقاومت در مدار باشد موتور با لغزش ۱۷٪ کار می‌کند.
اکنون باری را در نظر بگیرید که گشتاور آن مستقل از سرعت، ثابت است. منحنی این بار در شکل قبل توسط خطوط نقطه‌چین C نشان‌داده‌شده است. حال اگر چهار دسته مقاومت در مدار باشد موتور با لغزش ۵۸٪ و اگر سه دسته مقاومت در مدار باشد موتور با لغزش ۲۵٪ کار می‌کند؛ بنابراین اگر طبیعت بار یا اندازه گشتاور موردنیاز تغییر کند، سرعت موتور بدون اینکه نیاز به کنترل‌کننده‌ای باشد تصحیح می‌شود؛ بنابراین چنین موتورهایی از نوع سرعت متغیر هستند.
این موتورها خصوصیت مطلوبی دارند: اگر لغزش ۳۰درصد باشد، ۳۰درصد توان منتقل شده از طریق فاصله هوایی به‌صورت گرما تلف می‌شود. اکثر این گرما در مقاومت‌های خارجی تلف می‌شود و دمای موتور را افزایش نمی‌دهد. در موتورهای با روتور سیم‌پیچی شده مانند موتورهای قفس سنجابی، تغییر در مقاومت روتور در گشتاور ماکزیمم تغییری نمی‌دهد.
روش دوم: استفاده از موتور با قفس دوگانه
برای بهبود یک موتور القایی باید مقاومت روتور در هنگام راه‌اندازی بزرگ و در هنگام کار کوچک باشد. یک روش گران‌قیمت برای برآورده‌کردن این منظور استفاده از روتور سیم‌پیچی شده با مقاومت‌های خارجی است.
روش ارزان‌تر، استفاده از روتور با قفسه دوگانه است. در این موتور، هنگام راه‌اندازی فرکانس ولتاژ و جریان روتور همان فرکانس استاتور است و قفسه داخلی به دلیل اینکه به طور عمیق‌تری جاسازی شده است، راکتانس بزرگ‌تری داشته و جریان خیلی کمی از آن عبور می‌کند؛ بنابراین در لحظه راه‌اندازی مقاومت روتور همان مقاومت قفسه بیرونی است. با افزایش سرعت، فرکانس کاهش‌یافته و جریان قفسه داخلی افزایش می‌یابد، تا در نزدیکی سرعت سنکرون که جریان از تمام هادی‌ها عبور می‌کند و مقاومت خیلی کم شده و باعث می‌شود که لغزش به دلیل کوچک‌شدن مقاومت کمتر شود.
۵. راه‌اندازی الکتروموتور با قراردادن مقاومت در مسیر استاتور
در این روش به‌منظور کاهش جریان، مقاومت‌هایی به‌صورت پله‌ای در مدار قرار گرفته که پس از راه‌اندازی موتور از مدار خارج می‌شوند. این روش نیز به دلیل مشکلاتی که برای خارج‌کردن مقاومت‌ها، زمان و تجهیزات موردنیاز دارد کمتر استفاده می‌شود.
۶. راه‌اندازی موتور سه‌فاز به کمک سافت استارتر
در این روش با کمک یک سافت استارتر، موتور را به‌آرامی راه‌اندازی می‌کنیم. سافت استارتر نقش یک راه‌انداز نرم و یا توقف کنندۀ نرم را برعهده دارد. در یک سافت استارت ولتاژ از مقدار قابل تنظیمی شروع به افزایش می‌کند و به‌صورت تدریجی افزایش می‌یابد، تا حد بالای ولتاژ به موتور اعمال شود. در یک سافت استارتر جریان به میزان از قبل تعیین شده‌ای محدود می‌شود و پس از پایان زمان راه‌اندازی جریان کاهش پیدا کرده و به میزان موردنیاز بار محدود می‌شود.
چطور موتور القایی سه‌فاز را با برق تک‌فاز راه‌اندازی کنیم؟
زمانی که برق سه‌فاز در دسترس نباشد برای راه‌اندازی موتور سه‌فاز از برق تک‌فاز استفاده می‌شود. دو روش برای راه‌اندازی موتور با برق تک‌فاز وجود دارد:
- راه‌اندازی موتور سه‌فاز با برق تک‌فاز با خازن
- راه‌اندازی موتور سه‌فاز با اینورتر
راه‌اندازی موتور سه‌فاز با برق تک‌فاز با خازن
از روش راه‌اندازی موتور سه‌فاز با برق تک‌فاز با خازن مطابق شکل زیر استفاده می‌شود که البته این روش برای راه‌اندازی موتور سه‌فاز تحت بار مناسب نیست. در این روش با استفاده از خازن و بسته به ولتاژ موتور، اتصال را به‌صورت ستاره یا مثلث می‌بندند که محدودیت توان و کم‌شدن گشتاور راه‌اندازی را به دنبال دارد. انتخاب خازن در ولتاژ ۲۳۰ ولت به این صورت است که به‌ازای هر کیلووات توان موتور، خازن باید ۷۰ میکروفاراد ظرفیت داشته باشد. استفاده از این روش تا نهایت حدود ۴ کیلووات است و در غیر این صورت خازن آسیب خواهد دید.
همان‌طور که می‌دانیم، اگر یک موتور سه‌فاز که ولتاژ مجاز سیم‌پیچ‌های آن ۲۳۰ ولت است را به شبکه تک‌فاز ۲۳۰ متصل کنیم و به‌وسیله دست روتور آن را بچرخانیم، به حرکت در همان جهت که با دست چرخانده‌ایم ادامه می‌دهد. با اضافه‌کردن یک خازن روغنی به مدار با اتصال موتور به شبکه تک‌فاز به همراه خازن موتور، بدون نیاز به چرخاندن با دست، راه‌اندازی شده و به حرکت درمی‌آید. قدرت موتور در این حالت در حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد قدرت آن در اتصال سه‌فاز است که در تبدیل موتورهای سه‌فاز به تک‌فاز باید به این نکته توجه شود.
همچنین دقت داشته باشیم که موتورهای سه‌فاز تا قدرت ۲.۵ الی ۳ کیلووات را می‌توان به‌وسیله خازن در شبکه تک‌فاز راه‌اندازی کرد. خازن به‌کاررفته در این تبدیل، خازن روغنی است. زیرا، به‌صورت دائم در مدار قرار می‌گیرد. نحوه انتخاب خازن به این صورت است که به‌ازای هر کیلووات قدرت موتور، خازنی به ظرفیت ۲۲ میکروفاراد موردنیاز است.
به‌عنوان‌مثال: یک موتور سه‌فاز ۱٫۵ کیلووات برای تبدیل به تک‌فاز، نیاز به خازنی به ظرفیت ۳۳ میکروفاراد دارد. دقت داشته باشیم که ولتاژ کار خازن باید بالا بوده و حتماً از ۲۵۰ ولت بیشتر باشد.
همان‌طور که اشاره شد، با تغییر اتصالات فازهای یک موتور سه‌فاز و اضافه‌کردن یک خازن می‌توان یک موتور سه‌فاز را با برق تک‌فاز راه‌اندازی کرد. جهت چرخش موتور، بستگی به شاخه‌هایی دارد که خازن به آن متصل است. حالت‌های مختلف تغییر اتصالات موتور سه‌فاز برای کار با برق تک‌فاز در شکل زیر نشان‌داده‌شده است.
نکته: برای هر کیلووات توان موتور در ولتاژ شبکه ۱۰۰ ولت، ۲۵۰ میکروفاراد و در ولتاژ شبکه ۲۲۰ ولت، ۷۰ میکروفاراد و در ولتاژ ۳۸۰ ولت شبکه، ۲۲ میکروفاراد ظرفیت برای خازن انتخاب می‌شود. در این حالت توان موتور با برق تک‌فاز ۸۰ درصد توان آن با برق سه‌فاز است و بسته به تعداد قطب‌ها، گشتاور راه‌اندازی بین ۲۵ تا ۶۰ درصد گشتاور نامی موتور خواهد بود.
راه‌اندازی موتور سه‌فاز با برق تک‌فاز با اینورتر
یکی دیگر از روش‌های پرکاربرد، راه‌اندازی موتور سه‌فاز با برق تک‌فاز با استفاده از اینورتر یا درایو است. برای این کار باید از اینورتر تک‌فاز به سه‌فاز استفاده کرد. این اینورتر می‌تواند برق تک‌فاز ۲۲۰ ولت را به تغذیه سه‌فاز ۲۰۰ ولت تبدیل کند و به‌این‌ترتیب موتور را راه‌اندازی کند. عیب این روش نسبت به روش قبل قیمت بالای اینورتر نسبت به خازن است. اما استفاده از اینورتر مزایای زیادی هم دارد. همان‌طور که می‌دانید اینورتر گشتاور و سرعت موتور را کنترل می‌کند که باعث صرفه‌جویی در مصرف برق می‌شود. علاوه بر این روش می‌تواند موتور را با استهلاک و جریان کم راه‌اندازی کند.
تغییر جهت گردش در الکتروموتور سه‌فاز
در بسیاری از موارد لازم است که یک ماشین تغییر جهت گردش بدهد، از جمله ماشین تراش، نقاله، جرثقیل، دستگاه‌های رولینگ در خط تولید کارخانه‌های صنعتی، ماشین صفحه‌تراش، آسانسور و انواع بالابرها و …
برای تغییر جهت گردش بعضی از دستگاه‌ها و ماشین‌ها از مبدل مکانیکی استفاده می‌کنند (چرخ‌دنده) مانند ماشین صفحه‌تراش یعنی الکتروموتور فقط در یک‌جهت گردش می‌کند.
عمل تغییر حرکت، مکانیکی انجام می‌پذیرد؛ ولی در بیشتر ماشین‌های صنعتی بهتر است الکتروموتور تغییر حرکت بدهد. برای تغییر جهت گردش در موتورهای القایی (آسنکرون) باید جهت گردش میدان دوار را تغییر داد و این عمل به‌سادگی امکان‌پذیر است در موتورهای سه‌فاز، با عوض‌کردن جای دوفاز در ورودی یک الکتروموتور عمل چپ‌گرد، راست‌گرد انجام می‌گیرد. مثلاً اگر فاز (R) را در هر دو حال ثابت بگیریم (R همیشه به U وصل شود) و جای دوفاز (S) و (T) را به ترمینال‌های موتور عوض کنیم.
کلید چپ‌گرد، راست‌گرد معمولاً به صورت‌های زبانه‌ای و غلتکی ساخته می‌شود و دارای سه حالت، قطع در وسط، چپ‌گرد و راست‌گرد در دو طرف قرار دارند (کلید را به‌صورت اهرمی هم می‌توان طرح نمود).
هر کلید چپ‌گرد و راست‌گرد دارای ۶ محل اتصال است که با حروف U، V، W، R، S، T مشخص شده و محل ورود و خروج جریان را تعیین می‌کند. عمل چپ‌گرد و راست‌گرد با تغییر اهرم کلید در داخل انجام می‌گیرد (جای دوفاز عوض می‌شود).
برای تغییر جهت گردش موتورها از کلیدهایی با علامت 
یا استفاده می‌شود. تعداد کنتاکت‌های این کلیدها (تعداد ترمینال‌ها) معمولاً ۱۰ عدد است. در این کلیدها با عوض‌شدن جای دوفاز، جهت گردش موتور عوض خواهد شد.
تغییر جهت گردش در الکتروموتورهای تک‌فاز و جریان مستقیم به‌سادگی الکتروموتورهای سه‌فاز نیست و احتیاج به کلیدهای مجهزتری دارد.
تغییر سرعت موتورهای سه‌فاز آسنکرون
ازآنجاکه سرعت موتورهای الکتریکی جریان متناوب به فرکانس ولتاژ و همچنین تعداد قطب موتور بستگی دارد، پس می‌توان با تغییر هر کدام از این پارامترها، سرعت یا دور موتور را تغییر داد.
در عمل تغییر تعداد قطب‌ها به‌ویژه در موتورهای رتور قفسه‌ای، ساده‌تر و امکان‌پذیرتر است. برای تغییر تعداد قطب‌ها در موتور هم می‌توان از دو یا چند سیم‌بندی مجزا که هریک بر اساس تعداد قطب خاصی محاسبه شده‌اند، استفاده کرد و هم می‌توان تنها از یک سیم‌بندی با اتصال خاص به نام سیم‌بندی دالاندر بهره گرفت.
در این سیستم‌بندی برای تغییر تعداد قطب‌ها کافی است اتصالات سیم‌بندی سه‌فاز موتور مانند آنچه در شکل نشان‌داده‌شده است تغییر کند.
در سیم‌بندی دالاندر معمولاً برای تولید تعداد قطب بیشتر (دور کند)، اتصال سیم‌پیچ‌های سه‌فاز استاتور به‌صورت مثلث و برای تولید تعداد قطب کمتر (دور تند) اتصال سیم‌پیچ‌های استاتور به‌صورت ستاره دوبل خواهد بود.
ترمز موتورهای سه‌فاز با کلیدهای ساده
درصورتی‌که هم‌زمان با قطع موتورهای سه‌فاز از شبکه، یک ولتاژ DC به سیم‌پیچ‌های موتور اعمال شود، محور موتور بلافاصله متوقف خواهد شد یا اصطلاحاً ترمز خواهد شد. چنین روش ترمزی، ترمز جریان مستقیم یا ترمز DC نامیده می‌شود.
همچنین درصورتی‌که برای لحظاتی کوتاه محل اتصال سیم‌پیچی دوفاز از سه‌فاز موتور را به شبکه با یکدیگر تعویض کنیم یا به‌اختصار جای دوفاز موتور سه‌فاز را عوض کنیم، به دلیل به‌وجودآمدن یک نیروی مخالف بر اثر معکوس شدن جهت چرخش میدان دوار موتور، باز هم موتور ترمز می‌شود. این شیوه توقف موتور، ترمز با جریان مخالف نامیده می‌شود.
این دو شیوه ترمز را می‌توان به کمک کلیدهای غلتکی و زبانه‌ای اجرا کرد که با اضافه‌کردن یک خازن دیگر که ظرفیت آن در حدود دوبرابر ظرفیت خازن روی موتور است، می‌توان گشتاور راه‌اندازی موتور را به طور محسوسی افزایش داد. باید توجه داشت که این خازن باید پس از چند لحظه که سرعت موتور، افزایش می‌یابد از مدار خارج شود تا موتور داغ نکند.
اثر ولتاژ بر روی گشتاور موتور
اگر ولتاژ یک موتور چند فاز را کاهش دهیم، شار فاصله هوایی هم به همان نسبت کاهش می‌یابد و این به نوبه خود در یک سرعت مشخص ولتاژ القا شده در میله‌های روتور را کاهش می‌دهد، بنابراین جریان کمتری در هادی‌ها جاری و شار اطراف میله‌ها که با شار استاتور اثر متقابل دارد ضعیف‌تر می‌شود. نتیجه اینکه گشتاور با مربع ولتاژ کاهش می‌یابد. چون هر دو عامل مؤثر در تولید گشتاور یعنی شار استاتور و روتور به ولتاژ وابسته‌اند. شکل زیر منحنی‌های گشتاور سرعت یک موتور را نشان می‌دهد که توسط یک ترانسفورماتور با ولتاژهای ۸۰، ۷۰ و ۶۰ درصد ولتاژ نامی تغذیه شده است. کل منحنی گشتاور سرعت تحت اثر کاهش ولتاژ قرار می‌گیرد.
گاهی اوقات برای کاهش جریان راه‌اندازی بیش از اندازه موتورهای بزرگ در هنگام اتصال به خط از این روش استفاده می‌شود. اگرچه ترانسفورماتور تغذیه گران‌قیمت است، ولی می‌توان برای کنترل سرعت در یک محدود کوچک از این روش استفاده کرد.
راستی! برای دريافت مطالب جديد در پیج اینستاگرم PowreEn عضو شويد.
